Kolekcje / Kolekcja Jadwigi Leszczyńskiej

Kolekcja Jadwigi Leszczyńskiej

Małgorzata Grzybalska, Archiwum Państwowe we Wrocławiu

„Archiwum Rodzinne Leszczyńskich” przekazane do Archiwum Państwowego we Wrocławiu przez braci Jana i Wacława Leszczyńskich ukazuje losy ich matki Jadwigi Leszczyńskiej od roku 1924 do 1947.

Pamiętniki prowadzone systematycznie przez Jadwigę Leszczyńską zostały opublikowane w formie książki zatytułowanej „Niezwykłe Życie” dzięki staraniom jej synów Jana i Wacława Leszczyńskich [1]. Wspomnienia ukazują losy kobiety na tle ważnych wydarzeń historycznych w kontekście społecznym, politycznym i ekonomicznym.

Jadwiga Leszczyńska, z domu Manduk, wywodziła się z zamożnej warszawskiej rodziny. Jako młoda 22 letnia dziewczyna po ukończeniu Państwowych Kursów Nauczycielskich, a potem Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy w Warszawie wyjechała na wieś w województwie nowogródzkim, aby nieść „kaganek oświaty” do odległych zakątków Rzeczpospolitej. Jadwiga Leszczyńska opisuje we wspomnieniach bardzo ciężkie warunki pracy nauczycielskiej na Kresach Wschodnich RP, a także życie i zwyczaje mieszkańców wsi kresowych (lata 1924-1929) [2].

fot-1-madzia-jadwiga-1924-r- fot-2-swiadectwo-pierwszego-okresu-pracy-madzi-jadwigi-w-lazdunach-1926-r-

Po pięciu latach pracy nauczycielskiej, stan zdrowia zmusił Jadwigę do zmiany pracy. Mając dodatkowe kwalifikacje bibliotekarki dziecięcej, objęła stanowisko kierowniczki biblioteki dziecięcej w ubogiej, robotniczej dzielnicy „Miasteczko Powązki” w Warszawie (lata 1930-1932) [3].

fot-3-zaswiadczenie-o-prowadzeniu-przez-jadwige-biblioteki-dla-dzieci-w-latach-1930-1932-1946-r-

Pracę Jadwigi w bibliotece przerwało zamążpójście i wyjazd z Warszawy do Brześcia nad Bugiem, gdzie zajmowała się domem i dziećmi (lata 1939-1941). Niedługo po przeniesieniu męża do Warszawy wybuchła wojna [4].

fot-4-pozwolenie-na-bron-zygmunta-1933-r- fot-5-zygmunt-z-jadwiga-synkiem-jasiem-i-tesciami-nadliwie-1935-r- fot-6-kartka-jadwigi-do-meza-w-obozie-w-zsrr-kozielsk-maj-1941-r-

Jadwiga pełniła funkcję kurierki Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej w latach 1941-42, a także wykonywała misję na zlecenie Wydziału II KG, zakończoną aresztowaniem przez Gestapo. Autorka omawia w pamiętnikach różne sprawy prowadzone przez Gestapo również takie, które dotyczyły jej współwięźniarek, ukazując nam ich losy i dramaty [5].

fot-7-poswiadczenie-pracy-kuriera-ak-jadwigi-przez-mjr-irene-tomalak-1960-r-

Jadwiga została wywieziona z więzienia na Montelupich w Krakowie do Frauenkonzentrationlager Auschwitz-Birkenau. W swych wspomnieniach przedstawia nieludzkie warunki bytowania więźniarek, głód, choroby, selekcje na śmierć („do gazu”) prowadzone przez niemieckich lekarzy, śmierć swych przyjaciółek, bestialstwo Niemców. Sama w obozie przeszła tyfus plamisty, malarię i „durchwał”, zwany „cholerą obozową”. Mimo zakazów, widziała palenie zwłok w dołach, transporty Żydów z całej Europy na śmierć oraz likwidację obozu kilku tysięcy Cyganów (Romów) i ich wymordowanie. Z obozu Auschwitz-Birkenau została wywieziona karnie [6].

fot-8-jadwiga-w-auschwitz-birkenau-1942-r- fot-9-auschwitz-awers-i-rewers-skierowania-jadwigi-do-lekkiej-pracy-1 fot-10-auschwitz-uprawnienie-jadwigi-do-noszenia-pasa-przeciw-przepuklinie

Jan i Wacław Leszczyńscy pisali listy do matki przebywającej w obozie pracy.

fot-11-list-mlodszego-syna-waclawa-z-prawej-strony-do-jadwigi-do-lagru-maj-1944-r-

Jadwiga została następnie wywieziona do niemieckich lagrów koncentracyjnych w Ravensbrück i Oranienburg. Autorka opisuje pobyt w obozach pracy przymusowej, wielokrotne ucieczki, aż do tej na wolność w 1945 r., i powrót do rodziny [7].

fot-12-dowod-tozsamosci-jadwigi-pod-falszywym-nazwiskiem-z-obozu-przymusowej-pracy-kwiecien-1945-r- fot-13-potwierdzenie-powrotu-jadwigi-z-obozu-maj-1945-r-

Po powrocie z lagru do Polski w maju 1945 r., Jadwiga Leszczyńska zamieszkała na Śląsku Opolskim, gdzie podjęła się nauczania dzieci w publicznej szkole powszechnej w miejscowości Pokój, a następnie zorganizowania Miejskiej Biblioteki Publicznej w Opolu 1947 r. W pamiętnikach autorka przedstawiła widok zniszczonej Warszawy, a także problematykę Ziem Zachodnich w „pionierskim” okresie po zakończeniu II Wojny Światowej, w tym różne typy miejscowej wiejskiej „elity” oraz trudy swojej pracy nauczycielskiej [8].

fot-14-powolanie-do-pracy-nauczycielskiej-sierpien-1945-r- fot-15-zatrudnienie-w-mbp-w-opolu-1947-r-1950-r-

[1] J. Leszczyńska, Niezwykłe Życie, red. C. Żyromski, Miejska Biblioteka Publiczna im. Jana Pawła II, Opole 2017.
[2] W. Leszczyński, Wprowadzenie, [w:] J. Leszczyńska, Niezwykłe Życie, red. C. Żyromski, Miejska Biblioteka Publiczna im. Jana Pawła II, Opole 2017, s. 3
[3] Ibidem s. 3
[4] Ibidem s. 3
[5] Ibidem s. 3
[6] Ibidem s. 3
[7] Ibidem s. 3
[8] Ibidem s. 4