Kolekcja rodziny Kuczkowskich

W 1849 r. w Chełmnie nad Wisłą Janowi Kuczkowskiemu (1807–1861) i Annie z Schiemannów (1813–1888) urodził się czwarty syn – Jan Feliks. Choć Kuczkowscy mieli szlachecki rodowód, to byli już wtedy rodziną przynależącą do mieszczaństwa.

W 1876 r. Jan Feliks poślubił Helenę Jagielską (urodzoną w 1857 r. córkę Jadwigi z Rysiewskich i Michała (1825–1878), krawca z Rzęczkowa w Toruńskiem). Małżeństwo doczekało się sześciorga dzieci: Leokadii Jadwigi – po mężu Jarysz (1877–1928), Stanisława Wincentego (1879–1939), Heleny Wandy – po mężu Kunickiej (1881–?), Aleksandra Feliksa (1883–1883), Teodora Feliksa (1884–1943) i Angeliki (1886–?).

W Chełmnie Kuczkowscy mieszkali przy odchodzącej od Rynku ul. Rybackiej. Jan Feliks zmarł przedwcześnie w 1888 r. Owdowiała Helena jeszcze dwukrotnie wyszła za mąż. Najpierw za Jana Szydzikowskiego, a po jego śmierci za Anastazego Ściesińskiego. Zmarła w Chełmnie w Wigilię Bożego Narodzenia w 1906 r.

Na przełomie XIX i XX w. wielu z Kuczkowskich przeniosło się w okolice Berlina, w tym również dzieci Jana i Heleny.

W 1910 r. w stolicy Niemiec Helena Wanda poślubiła Władysława Kunickiego.

Teodor i Maria Kuczkowscy 

Trzy lata wcześniej w Charlottenburgu Teodor ożenił się z krawcową Marią Pikowską (1883–1949). Wyjechała ona w głąb Niemiec ze wsi Uchorowo w Poznańskiem wraz z matką Michaliną (z domu Wojtała (1844–?)), po śmierci swojego ojca Michała (1835– przed 1907).  

Teodor i Maria Kuczkowscy doczekali się siedmiorga dzieci. Jeszcze w Charlottenburgu urodziły się dwie najstarsze córki: Helena Maria (1908–1986) i Leokadia Elżbieta (1909–1968). Po przeprowadzce do Berlina na świat przyszedł ich jedyny syn Jan Teodor (1911–1993) oraz córki Maria Wanda (1912–2009) i Janina Anna (1917–2000). Dwie najmłodsze córki – Elżbieta Stanisława (1923–1991) i Krystyna Waleria (1925–2008) urodziły się już w Lesznie. Mimo że Kuczkowscy przez wiele lat mieszkali w stolicy państwa zaborczego, to  wychowywali potomstwo w duchu polskim. Dzieci, po lekcjach w szkole niemieckiej, uczęszczały do popołudniowej szkoły polskiej. W domu rozmawiano w języku ojczystym. Po wybuchu wojny w 1914 r. Teodor trafił na front.

Powrót do Leszna

Z ziemią leszczyńską Kuczkowscy związali się wkrótce po jej powrocie w granice Rzeczypospolitej.

• Stanisław (syn Jana Feliksa) zamieszkał w Lesznie już we wrześniu 1920 r. i jeszcze w tym samym roku poślubił Pelagię Domańską (1892–1975). Otworzył w mieście piekarnię przy ul. Łaziebnej. Należał do Cechu Piekarskiego, wspierał wiele przedsięwzięć dobroczynnych i patriotycznych.
• Teodor i Maria podążyli jego śladem. W 1922 r. zakupili dom w Rydzynie, jednak już w 1923 r. przeprowadzili się do Leszna. Zamieszkali u Stanisława przy Łaziebnej. Teodor – mistrz stolarski – otworzył zakład przy pobliskiej ul. Bocznej. Na początku lat 30. rozpoczął budowę domu przy Szosie Zaborowskiej, do którego wraz z rodziną przeniósł się kilka lat przed wybuchem II wojny światowej.
• Leokadia Jadwiga (córka Jana Feliksa) również zamieszkała w nieodległych stronach. Jej mąż Paweł Jarysz był właścicielem majątku ziemskiego w Źródelni w pow. ostrzeszowskim.

W dwudziestoleciu międzywojennym Kuczkowscy angażowali się w życie Leszna i wiązali z nim swoją przyszłość. Ten okres stabilizacji w historii rodziny przerwał wybuch wojny.

Stanisław został wywieziony przez okupanta niemieckiego do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie zmarł 22 grudnia 1939 r. Teodor z Marią i tymi dziećmi, które mieszkały jeszcze w rodzinnym domu, zostali wysiedleni do Żurawicy pod Przemyślem. Tam Teodor zmarł w 1943 r. Maria po wojnie powróciła do Leszna. Zmarła w 1949 r.

Jan Teodor Kuczkowski

Jan Teodor Kuczkowski (syn Teodora i Marii) ukończył Seminarium Nauczycielskie w Lesznie w 1930 r., po czym rozpoczął pracę zawodową w szkole powszechnej.

Już jako nastolatek i później przez całe dorosłe życie aktywnie działał w leszczyńskim harcerstwie. W 1935 r. był jednym ze współorganizatorów Jubileuszowego Zlotu ZHP w rezydencji prezydenckiej w Spale, a w sierpniu tego roku został redaktorem naczelnym miesięcznika „Czuwaj”.

W 1939 r. w atmosferze wojennego zagrożenia zorganizował w Lesznie Wojenne Pogotowie Harcerskie. W wrześniu jako harcerz-ochotnik przeszedł z Armią Poznań szlak bojowy. Trafił na krótko do obozu przejściowego.

Po powrocie do domu został wraz z rodzicami wysiedlony do Żurawicy, gdzie jesienią 1940 r. poślubił swoją narzeczoną Marię Kaźmierską (1912–2006). Para doczekała się pięciorga dzieci: Marii (ur. w 1941 r.), bliźniaków Stanisława i Andrzeja (ur. w 1942 r.) oraz kolejnych bliźniaków Józefa i Wojciecha (ur. w 1949 r.).

W 1941 r. Jan i Maria zamieszkali w Rzeszowie. Jan pracował jako tłumacz w Starostwie Powiatowym i brał udział w konspiracyjnym harcerstwie.

W marcu 1945 r. rodzina powróciła do Leszna. Jan podjął pracę w Szkole Podstawowej nr 1. Ukończył studia na Uniwersytecie Poznańskim. Od 1958 r. do przejścia na emeryturę w 1972 r. pełnił funkcję zastępcy dyrektora SP1. Jego żona Maria była polonistką w I Liceum Ogólnokształcącym.

W okresie powojennym Jan nadal aktywnie działał w harcerstwie. Trzykrotnie pełnił funkcję komendanta Hufca ZHP w Lesznie (1931–1938, 1947–1949, 1956–1957). W 1986 r. utworzył leszczyński Krąg Seniora ZHP. Jednocześnie przez lata brał intensywny udział w życiu kulturalnym i naukowym miasta. Zmarł w Lesznie 21 lutego 1993 r. Spoczął w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Kąkolewskiej.

Helena Maria z Kuczkowskich

Helena Maria z Kuczkowskich (córka Teodora i Marii) w 1932 r. w Kaliszu poślubiła oficera kawalerii Wojska Polskiego Emanuela Mariana Kalkowskiego (1891–1951). Para doczekała się dwóch córek: Krystyny (ur. 1935) i Barbary (1937–2020).

Po napaści ZSRR na Polskę w 1939 r., Helena została razem z dziećmi wywieziona na Syberię. Podążając za Armią Andersa, trafiła do Teheranu. Dzięki pomocy Czerwonego Krzyża Helena odnalazła męża, lecz prawdopodobnie spotkali się ponownie dopiero w Anglii. Helena wraz z córkami dotarła tam statkiem z Afryki w 1948 r. Emanuel Kalkowski zmarł w 1951 r., natomiast Helena w 1986 r.

Biogram rodziny opracował Wojciech Ratajczak.