Kolekcja Zygmunta Leszczyńskiego
„Archiwum Rodzinne Leszczyńskich” zostało przekazane do Archiwum Państwowego we Wrocławiu przez braci Jana i Wacława Leszczyńskich. Zawarte w nim zdjęcia i dokumenty ukazują losy ich ojca Zygmunta Leszczyńskiego w od roku 1900 do 1971 .
Archiwum Rodzinne Leszczyńskich” zostało przekazane do Archiwum Państwowego we Wrocławiu przez braci Jana i Wacława Leszczyńskich. Zawarte w nim zdjęcia i dokumenty ukazują losy ich ojca Zygmunta Leszczyńskiego w od roku 1900 do 1971 .
Zygmunt Leszczyński, urodził się 23 marca 1900 r. w Warszawie. Jego rodzicami byli Leonard (1859-1927) i Paulina (1874-1916) (z domu z Wodzińska) Leszczyńscy. Zygmunt miał brata Stasia (1903-1905) i siostrę Annę (1911-1984). Jego ojciec był lekarzem stomatologiem, współzałożycielem pierwszej w Warszawie Stomatologicznej Lecznicy, matka zaś przed ślubem pracowała jako nauczycielka. Ojciec Zygmunta posiadał majątek poleśny Poręby Leśne w powiecie Mińsk Mazowiecki o powierzchni ok. 1100 ha.
Po wybuchu I Wojny Światowej, rodzina Leszczyńskich emigrowała do Jekaterynosławia (Dniepropietrowska), a następnie do Kijowa na Ukrainie. Matka Zygmunta zmarła w 1916 r., i została pochowana w Kijowie. Jesienią 1918 r. Zygmunt z ojcem i młodszą siostrą, wrócił do Warszawy.
Zygmunt uczył się w Szkole Kujawskiego (Ziemi Mazowieckiej) w Warszawie, następnie w rosyjskiej I Szkole Handlowej w Jekaterynosławiu i w Szkole Macierzy Polskiej w Kijowie. Po powrocie do Warszawy w 1919 r. ukończył Szkołę Ziemi Mazowieckiej i rozpoczął naukę na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej. W 1926 r. ukończył Politechnikę z tytułem inżyniera hydrotechnika.
Ponadto Zygmunt był harcerzem 21 Warszawskiej Drużyny Harcerzy, I Jekaterynosławskiej (polskiej) Drużyny Harcerzy i III Kijowskiej Drużyny Harcerzy prowadzonej przez Henryka Glassa. Za udział w akcji gaszenia pożarów i ratowania rannych po wybuchu składów amunicji w Kijowie w czerwcu 1918 r., został z dniem 1 sierpnia 1918 r. wyróżniony przez Naczelnictwo Harcerskie „odznaką honorową za uratowanie życia”.
W okresie 28.11.1918-20.01.1919 r. był członkiem Batalionu Harcerskiego, a od listopada 1918 r. do listopada 1920 r., pełnił ochotniczo służbę wojskową. Od 6 czerwca 1919 r. był elewem Szkoły Podoficerów Artylerii Nr 1 w Rembertowie, gdzie 20 grudnia 1919 r. otrzymał awans na kaprala. Następnie w czasie wojny z bolszewikami, w okresie 14-28 lipca 1920 r. przebywał w Akademickim Obozie Zbornym w Rembertowie, skąd wyruszył na front 29 lipca 1920 r. w składzie 1 pułku Artylerii Polowej Legionów Polskich. Brał udział m. in. w bitwie pod Lidą, jako działonowy. Po ustaniu walk z Rosją Sowiecką został przeniesiony do rezerwy w rejonie Wołożyna (26 listopada 1920 r.) i powrócił do Warszawy. Zygmunt działał w Kręgu Starszoharcerskim na Politechnice Warszawskiej, z ramienia którego uczestniczył w przekazaniu ufundowanego przez społeczeństwo (w imieniu którego wystąpiła stryjenka Zygmunta, Maria) sztandaru dla Wojska Polskiego na ręce Marszałka Piłsudskiego 1921 r.
Po studiach Zygmunt pracował w Krajowym Towarzystwie Melioracyjnym w Warszawie jako projektant i kierownik budowy w latach 1927-30. Następnie został zastępcą kierownika Oddziału Wodno-Melioracyjnego Urzędu Wojewódzkiego w Brześciu nad Bugiem, kierując studiami i projektami oraz wykonawstwem i kontrolą robót melioracyjnych. W tym czasie (1928-1932) przeszedł także szkolenia wojskowe, w wyniku których został mianowany na stopień podporucznika rezerwy piechoty, następnie na porucznika rezerwy, dowódcę plutonu piechoty, potem zaś przeniesiony do Korpusu Oficerów Służby Uzbrojenia.
Jesienią 1930 r. Zygmunt poznał Jadwigę Manduk, córkę warszawskiego aptekarza i działacza społecznego. Zakochali się w sobie i wkrótce zaręczyli. 26 czerwca 1932 r. odbył się ich ślub w katolickim kościele pw. św. Antoniego przy ul. Senatorskiej w Warszawie. Państwo młodzi pojechali w podróż poślubną do Krakowa. Potem zamieszkali w Brześciu nad Bugiem, gdzie Zygmunt pracował. Jadwiga urodziła w Warszawie dwóch synów - Jana (ur. 21 maja 1933 r.) i Wacława (ur. 11 kwietnia 1936 r.).
W kwietniu 1938 r. Zygmunt został przeniesiony do Warszawy, gdzie znalazł zatrudnienie w Wydziale Techniczno-Melioracyjnym Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych, w randze Radcy Ministra. Zajmował się tam głównie oceną i kontrolą projektów melioracyjnych oraz obwałowań i regulacji rzek niespławnych. Działał również w stowarzyszeniach technicznych – w Kole Wodno-Melioracyjnym Stowarzyszenia Techników w Warszawie i w Związku Inżynierów Wodnych RP. W okresie 27.09-23.10.1937 r., odbył ćwiczenia w Głównej Składnicy Uzbrojenia Nr 1 w Warszawie.
Zygmunt przebywał z rodziną na letnisku w Nadliwiu, kiedy w 1939 r. otrzymał rozkaz mobilizacyjny. Po kilkudniowym kursie w Składnicy Uzbrojenia Nr 5 w Krakowie udał się do miejsca przydziału w Głównej Składnicy Uzbrojenia Nr 9 w Brześcia nad Bugiem. Po zmobilizowaniu jego jednostka została przewieziona do Białegostoku, gdzie Zygmunt zorganizował Kierownictwo Zaopatrzenia Polowego Grupy „Narew” i stacji rozdzielczej na dworcu. Stamtąd żołnierze zostali skierowani do Wołkowyska, a następnie do Hajnówki, Białowieży, Prużan, Słonima i Baranowicz, gdzie zastali informację o agresji sowieckiej na Polskę. Jeszcze 17 września dojechali do Wilna, skąd zgodnie z rozkazem ewakuacji udali się w stronę granicy z Litwą. 19 września po północy pod Mejszagołą przekroczyli granicę litewską. Zostali skierowani przez Wiłkomierz i Kowno do Kołotowa, gdzie przybyli rano 20 września i gdzie zostali internowani.
Początkowo Zygmunt trzymany był obozie w Kołotowie (Kolautuva) koło Kowna, potem w Wyłkowyszkach, a następnie w Kalwarii. Do obozów, zwłaszcza w okresie zimy 1939/40, żona posyłała mu ciepłe ubrania i bony, za które mógł kupować niezbędne rzeczy i znaczki pocztowe. Internowani oficerowie utworzyli „Kasę Samopomocy Internowanych Obozu w Kalwarii”, której członkiem był też Zygmunt. 10 lipca 1940 r. internowani Polacy w Kalwarii zostali wywiezieni z terenu Litwy w głąb Rosji. Zygmunt trafił do obozu NKWD w Kozielsku (tzw. „Kozielsk II”). Zygmunt i jego koledzy (było tam blisko 2,5 tysiąca polskich jeńców) odnajdywali ślady (m. in. podpisy na ścianach) bytności oficerów polskich, odnalezionych potem w zbiorowych mogiłach w Katyniu. Zarówno w obozach internowanych na Litwie, jak i w Związku Sowieckim, Zygmunt mógł prowadzić korespondencję z żoną i siostrą.
Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, na przełomie czerwca i lipca, Zygmunt przewieziony został z Kozielska do obozu w Griazowcu pod Wołogdą. Tam, 25 sierpnia 1941 r., po układzie Sikorski-Majski, zgłosił akces do Wojska Polskiego i z dniem 2 września 1941 r. został przewieziony do obozu w Tockoje, wchodząc w skład Kadry Oficerskiej Ośrodka Zapasowego Armii. W okresie 23 września -23 grudnia 1941 r. zajmował stanowisko kierownika budowy wodociągów w Kierownictwie Budowy Obozu Zimowego w Tockoje. W dniach 24 grudnia 1941-12 stycznia 1942 r. Zygmunt był członkiem Kompanii Oficerskiej Ośrodka Zapasowego 6. Dywizji Piechoty. Następnie przeniesiono go do obozu Ługowaja (w południowym Kazachstanie) i w okresie 13 stycznia 1941- 5 maja1942 r. pełnił funkcję szefa uzbrojenia 10. Dywizji Piechoty.
1 kwietnia 1942 r. wraz z częścią Armii Polskiej dowodzonej przez gen. Władysława Andersa, przybył do Pahlevi w Iranie. W okresie 6 maja – 9 lipca 1942 r. Zygmunt był w Oficerem Wyposażenia Strzelców 2. Brygadzie Strzelców Karpackich. Wraz z nią stacjonował potem w Izdud w Palestynie i w Jebel-Mazar w Syrii. 10 lipca 1942 r. został mianowany Oficerem Broni Komendy Centrum Wyszkolenia Broni i Służb. Stacjonował wtedy w Beit-Jirie w Palestynie a potem w Quanaquin w Iraku. 1 grudnia 1942 r. mianowano go oficerem broni Centrum Wyszkolenia Armii. Na tym stanowisku przeszedł całą kampanię wojenną. W Iraku stacjonował nadal w Quanaquin (grudzień 1942 r. - czerwiec 1943 r.), potem w Palestynie stacjonował w Gederze (lipiec 1943 r. – luty 1944 r.). Na przełomie lutego i marca 1944 przewieziono go do Włoch, gdzie kwaterował w San Basilio koło Neapolu (marzec 1944 r. – październik 1944 r.), potem w Materze (listopad 1944 r. – sierpień 1946 r.). Jesienią 1946 r. został przeniesiony do Anglii, gdzie stacjonował w Kington (wrzesień 1946 r. – kwiecień 1947 r.), aż do demobilizacji dnia 25 kwietnia 1947 r., po której mieszkał w obozie repatriacyjnym w Wheaton Aston. Zygmunt wrócił do Polski w jednym z ostatnich transportów, dopiero w czerwcu 1947 r.
Stacjonując w Palestynie, Zygmunt zwiedził zabytki i miejsca święte, uczestniczył też we mszy świętej w dzień Bożego Narodzenia w Bazylice Narodzenia. Odbywał wraz z innymi oficerami wycieczki do Egiptu, gdzie zwiedzał tam zabytkowe budowle z czasów Faraonów.
We Włoszech, po zakończeniu wojny, Zygmunt wierny swoim zainteresowaniom zwiedzał budowle wodne i działał w Stowarzyszeniu Techników Polskich w Wielkiej Brytanii (Oddziały we Włoszech oraz w Anglii).
Za pośrednictwem specjalnego przedsiębiorstwa znajdującego w kraju neutralnym (Turcji), wysyłał też paczki żywnościowe do rodziny w Warszawie. Otrzymywał poświadczenia ich odbioru oraz, za pośrednictwem Czerwonego Krzyża, dostał informację o sytuacji swej rodziny, m. in. o tym, że jego żona Jadwiga jest w niemieckim obozie koncentracyjnym.
Przebywając już w Anglii, nawiązał w 1946 r. łączność z żoną i synami w kraju, którzy po zniszczeniu Warszawy przez Niemców osiedlili się na Śląsku Opolskim w miejscowości Pokój. Jadwiga została tam organizatorką i kierowniczką szkoły. Zygmunt posyłał im lekarstwa i paczki żywnościowe, gdyż ich warunki materialne i żywieniowe w owym czasie były bardzo ciężkie.
W 1947 r. Jadwiga czekała w Gdyni na Zygmunta. To było ich pierwsze spotkanie po ośmiu latach rozłąki. Po krótkim pobycie z rodziną w Pokoju, Zygmunt szukał w kraju pracy w swoim zawodzie, na stanowisku odpowiadającym jego wykształceniu i kwalifikacjom. Jego powrót do Warszawy okazał się niemożliwy, gdyż przedwojenna inteligencja była źle widziana w stolicy przez władze komunistyczne. Zygmunt objął ostatecznie stanowisko zastępcy kierownika Państwowego Zarządu Wodnego w Opolu 1 września 1947 r., a potem awansował na kierownika.